Zabezpieczanie przed ryzykiem walutowym

Niniejszy artykuł opisuje zewnętrzne metody zabezpieczania się przedsiębiorstw przed ryzykiem walutowym. Zewnętrzne zabezpieczanie przed ryzykiem walutowym polega na jego przeniesieniu na inne podmioty za określoną opłatą. Do najbardziej popularnych metod zabezpieczania przez ryzykiem walutowym należą: dyskonto weksli, factoring, forfaiting, zabezpieczenie finansowe, kontrakty forward, kontrakty futures, opcje walutowe oraz swapy walutowe.

Dyskonto weksli

Dyskonto weksli jest jedną z metod uniknięcia ryzyka walutowego stosowaną przez eksporterów. Polega ona na przedstawieniu bankowi do dyskonta weksli wystawionych przez nabywców w walucie obcej. Weksel stanowi bezwzględne zobowiązanie jego wystawcy (lub wskazanej przez niego osoby) do zapłaty w określonym terminie określonej kwoty pieniężnej. Proces oddawania weksla do dyskonta polega na jego przekazaniu przez sprzedawcę bankowi przed terminem wykupu. Sprzedawca dostaje w takiej sytuacji niższą kwotę od tej wskazanej na wekslu – są to tak zwane odsetki dyskontowe obliczane według stopy dyskontowej. Odsetki dyskontowe są obliczane za okres od przedstawienia weksla do dyskonta do momentu jego wykupu. W przypadku zalegania nabywcy weksla z jego wykupem, bank ma prawo dochodzenia swej należności od sprzedawcy.

Factoring

Do sposobu zabezpieczania należności za sprzedaż w innej walucie należy także factoring. Na rynku w formie factora najczęściej występuje bank. Istotą factoringu jest nabywanie przez factora krótkoterminowych wierzytelności przed terminem ich zapłaty przez kontrahenta. Factorant (sprzedawca/eksporter) przenosi na factora (bank) swoją wierzytelność . Bank zazwyczaj wypłaca od razu około 80% wartości wynikającej z faktury. Pozostałe 20% factor wypłaca dopiero w momencie uregulowania należności przez wierzyciela. Oznacza to, że do tego momentu 20% należności jest obarczone ryzykiem walutowym. W przypadku niezapłacenia faktury przez wierzyciela bank zazwyczaj zwraca ją sprzedawcy i domaga się zwrotu wcześniej wypłaconych środków pieniężnych. Czasami zdarzają się także sytuacje, w których bank ściąga należność bezpośrednio ze sprzedawcy lub przyjmuje na siebie ryzyko dochodzenia należności (bardzo rzadki przypadek). Koszty factoringu stanowią odsetki, które są naliczane od kwoty zaliczki wypłaconej factorantowi (najczęściej 8-12%), opłaty dodatkowe (mogą to być opłaty doradcze, inkasowe oraz księgowe) od 0,2 do 4% oraz prowizja przygotowawcza (około 1% kwoty objętej factoringiem).

Forfaiting

Forfaiting jest metodą zabezpieczania przed ryzykiem walutowym polegającą na zakupie średnioterminowych i długoterminowych należności o terminie wykupu wahającym się między rokiem a 10 latami (zdarzają się krótsze terminy). Metodę tę zazwyczaj wykorzystują eksporterzy, niemniej jednak jest ona także wskazana importerom (mogą oni otrzymywać towar bez przedpłat, konieczności zaciągania kredytu czy częściowej płatności gotówką).
Zabezpieczenie forfaitingu najczęściej stanowi weksel zagranicznego nabywcy poręczony przez zagraniczny bank. Importer przekazuje eksporterowi weksel jako zapłatę za dostarczony towar. W dalszej części forfaitingiem zajmuje się eksporter, który przekazuje weksel instytucji forfaitingowej (zazwyczaj polskiemu bankowi), za który w zamian otrzymuj zapłatę pomniejszoną o dyskonto, opłaty oraz prowizje. W ten sposób polski eksporter całkowicie unika ryzyka walutowego oraz tego związanego z realizacją weksla (w terminie wykupu instytucja forfaitingowa przedstawia weksel do wykupu zagranicznemu bankowi, który poręczył weksel).

Zabezpieczenie finansowe

  Zabezpieczenie finansowe jest działaniem równoważącym należność eksportera lub zobowiązanie importera. Instrumenty równoważące powinny być w tej samej walucie co należność lub zobowiązanie i zbliżone kwotowo. Należy przyjąć przeciwstawną pozycję. Jako przykład można podać sytuację, w której eksporter posiada należności w walucie obcej, przewiduje obniżenie kursu i chce uniknąć straty walutowej. W tym celu zaciąga kredyt w tej samej walucie, o zbliżonych kwocie i terminie (spłata kredytu powinna nastąpić w momencie otrzymania należności). To, co eksporter straci na zmianie kursu należności, zyska na kursie, po którym spłaci kredyt. Należy zaznaczyć, że zaciągnięcie kredytu może wiązać się z dodatkowymi kosztami, prowizjami i opłatami, dlatego przed dokonaniem zabezpieczenia finansowego należy dokładnie przeanalizować jego opłacalność.

Kontrakty forward

Walutowy kontrakt forward polega na zawarciu transakcji kupna lub sprzedaży jednej waluty za inną w przyszłości po cenie określonej w dniu zawarcia kontraktu.
Kontrakt forward jest bezwarunkowy, co oznacza, że w dniu realizacji kontraktu obie strony muszą dokonać transakcji. Celem ustalania kontraktów forward jest minimalizacji ryzyka kursowego poprzez ustalanie przyszłej ceny z góry w dniu zawarcia kontraktu forward. Metodę tę stosują zazwyczaj importerzy chcący zapewnić sobie pewność wysokości przyszłej zapłaty za towar.
Warto podkreślić, że kontrakty forward nie stanowią przedmiotu obrotu na giełdzie. Funkcjonują jedynie na rynkach nieregulowanych.
Mimo faktu bezwarunkowości kontraktów forward, transakcje te często nie dochodzą do skutku. Dzieje się tak ze względu na brak konieczności wnoszenia początkowego depozytu, a płatność następuje dopiero po dacie dostawy. Dlatego też tego typu kontrakty banki zawierają jedynie z zaufanymi przedsiębiorstwami.

Kontrakty futures

Kontrakty walutowe futures są bardzo podobne w sposobie funkcjonowania do kontraktów walutowych forward. Różnicą między nimi jest to, że kontrakty futures są notowane na giełdzie (rynek regulowany) a  w kontraktach forward strony podejmują zobowiązania wobec siebie samych. Coraz więcej kontraktów futures zawieranych jest poprzez elektroniczne platformy inwestycyjne (dotychczas odbywało się to na parkiecie giełdy).
Kontrakty futures są zazwyczaj przedmiotem ciągłego obrotu – są wielokrotnie kupowane i sprzedawane. Zawarcie tego typu kontraktu jest uwarunkowane koniecznością wniesienia depozytu zabezpieczającego różnice kursowe.

Opcje walutowe

  Opcje walutowe są przykładem warunkowego zabezpieczenia przed ryzykiem kursowym. Sposób funkcjonowania opcji walutowych polega na tym, że jedna strona może (ale nie musi) kupić lub sprzedaż daną ilość waluty w ustalonym dniu i po ustalonej z góry cenie. Obowiązek realizacji transakcji ponosi jedynie wystawca opcji. Za prawo dokonania opcji walutowej nabywca płaci wystawcy określoną premię. Jeżeli nabywca nie skorzysta w przyszłości z opcji, premia którą wniósł będzie stanowić dla niego koszt. Dlatego też lepiej jest odsprzedać opcję walutową. Można ją wykorzystać w dowolnym momencie od dnia nabycia aż do daty wygaśnięcia. W transakcjach forward i futures nie można odstępować od realizacji transakcji.

Swapy walutowe

Swapy walutowe stanowią rodzaj umowy pomiędzy dwiema stronami, które zgadzają się wymienić między sobą określoną kwotę waluty na równowartość w innej walucie na z góry określony czas. W czasie trwania transakcji nie płaci się odsetek. Swapy nie są standaryzowane, co pozwala na negocjowanie warunków umowy. Dla przykładu można podać sytuację, w której polski importer w celu zabezpieczenia się przed ryzykiem zmiany ceny jakiegoś surowca umawia się z dostawcą na stałą cenę w EUR za jednostkę zakupywanego surowca. Jednocześnie polski importer musi zawrzeć swap z bankiem i zamienić stałą kwotę wyrażoną w EUR na stałą kwotę wyrażoną w PLN. Sytuacja taka oznacza, że importer na czas trwania swapa ma zapewniony stały kurs EUR/PLN.